اجتماع، اشتراک، تفاضل و خواص آن‌ها

۱. عملیات مجموعه‌ها

اجتماع (∪)

اجتماع دو مجموعه شامل تمام اعضای هر دو مجموعه است:

A = {1, 2, 3}, B = {3, 4, 5}
A ∪ B = {1, 2, 3, 4, 5}

ویژگی‌ها:

• هم‌گرایی (Associativity): A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C
• تبادلی بودن (Commutativity): A ∪ B = B ∪ A
• عنصر همانی: A ∪ ∅ = A

اشتراک (∩)

اشتراک فقط شامل اعضای مشترک دو مجموعه است:

A ∩ B = {3}

• هم‌گرایی: A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C
• تبادلی بودن: A ∩ B = B ∩ A
• عنصر همانی: A ∩ U = A، A ∩ ∅ = ∅

تفاضل (−)

تفاضل عناصر یک مجموعه را که در مجموعه دوم نیستند نگه می‌دارد:

A − B = {1, 2}
B − A = {4, 5}

• A − A = ∅
• A − ∅ = A

۲. قوانین دِ مورگان (De Morgan)

ارتباط بین اجتماع، اشتراک و متمم مجموعه:

(A ∪ B)ᶜ = Aᶜ ∩ Bᶜ
(A ∩ B)ᶜ = Aᶜ ∪ Bᶜ

متمم اجتماع برابر اشتراک متمم‌هاست و بالعکس.

۳. ضرب دکارتی (×)

ضرب دکارتی تمام زوج‌های مرتب بین دو مجموعه را تولید می‌کند:

A = {x, y}, B = {1, 2}
A × B = {(x,1), (x,2), (y,1), (y,2)}

• تعداد عناصر: |A × B| = |A| × |B|
• غیردبادلی بودن: A × B ≠ B × A

۴. برابری و هم‌ارزی مجموعه‌ها

برابری

دو مجموعه وقتی برابرند که عناصر کاملاً یکسانی داشته باشند:

A = {1, 2, 3}, B = {3, 2, 1} ⇒ A = B

هم‌ارزی

دو مجموعه زمانی هم‌ارز هستند که تعداد عناصرشان برابر باشد:

A = {x, y, z}, B = {1, 2, 3} ⇒ A ≈ B

۵. خاصیت بستار مجموعه

مجموعه‌ای دارای خاصیت بستار است اگر انجام عمل روی اعضای آن، نتیجه‌ای داخل همان مجموعه دهد.

• عدد صحیح تحت جمع: ∀ a, b ∈ ℤ ⇒ a + b ∈ ℤ
• عدد طبیعی تحت تفاضل: 3 − 5 ∉ ℕ

۶. انواع مجموعه‌های عددی

نام مجموعه	نماد	ویژگی‌ها
اعداد طبیعی	ℕ	{0, 1, 2, 3, ...} → بستار در جمع و ضرب
اعداد صحیح	ℤ	{..., -2, -1, 0, 1, 2, ...} → بستار در جمع، تفاضل، ضرب
اعداد گویا	ℚ	شامل کسری مانند ½ → بستار در چهار عمل اصلی
اعداد گنگ	ℚᶜ	شامل اعداد غیردوره‌ای مانند √2، π
اعداد حقیقی	ℝ	شامل تمام اعداد: طبیعی، صحیح، گویا، گنگ

نتیجه‌گیری

نظریه مجموعه‌ها، پایه‌ی ساختارهای ریاضی است. با شناخت عملیات‌های اصلی، خواص جبری و انواع مجموعه‌های عددی می‌توان درک عمیق‌تری از مفاهیم پیچیده‌تر مانند جبر، منطق و احتمال به‌دست آورد. این مفاهیم نه‌تنها در ریاضی، بلکه در علوم کامپیوتر و تحلیل داده‌ها نیز کاربردی‌اند.