مجموعه‌ها در ریاضیات

تعاریف، فرمول‌ها و کاربردها مجموعه‌ها یکی از مفاهیم بنیادی ریاضیات هستند که در جبر، احتمال، نظریه اعداد و علوم مختلف کاربرد دارند.

مجموعه‌ها ریاضیات

~3 دقیقه مطالعه • بروزرسانی ۲۹ تیر ۱۴۰۴

۱. تعریف‌ها و نمادگذاری مجموعه


مجموعه به معنی یک گردآوردهٔ منظم از عناصر متمایز است. معمولاً با حروف بزرگ مانند A، B، C نام‌گذاری می‌شود و عناصر آن در داخل آکولاد {} نوشته می‌شوند:

A = {1, 2, 3, 4}   # مجموعه‌ای شامل چهار عدد

شیوه‌های نمایش مجموعه:

  • ذکر صریح: نوشتن عناصر مجموعه {a, b, c}
  • نمادگذاری توصیفی: تعریف بر اساس ویژگی اعضا
    B = {x | x عدد زوج کمتر از ۱۰ باشد} → B = {2, 4, 6, 8}
    
  • بیان جبری: استفاده از فرمول یا ضابطه

۲. انواع مجموعه‌ها


  • مجموعه تهی (∅): هیچ عنصری ندارد: C = {} یا C = ∅
  • مجموعه‌های متناهی و نامتناهی: متناهی: شمارش‌پذیر؛ نامتناهی: مانند مجموعه اعداد طبیعی N = {1, 2, 3, ...}
  • مجموعه جهانی (U): مجموعه‌ای که شامل تمام عناصر مورد بحث است
  • متمم مجموعه (Aᶜ): عناصر موجود در U که در A نیستند
    A = {2, 4, 6}, U = {1, 2, 3, 4, 5, 6} → Aᶜ = {1, 3, 5}
    

۳. عملیات‌های مجموعه‌ای


  • اجتماع (A ∪ B): ترکیب همهٔ عناصر از هر دو مجموعه
    A = {1, 2, 3}, B = {3, 4, 5} → A ∪ B = {1, 2, 3, 4, 5}
    
  • اشتراک (A ∩ B): عناصر مشترک در هر دو مجموعه
    A ∩ B = {3}
    
  • تفاضل (A − B): عناصر در A که در B نیستند
    A − B = {1, 2} ، B − A = {4, 5}
    
  • متمم (Aᶜ): عناصر خارج از A در مجموعهٔ جهانی
    U = {1, 2, 3, 4, 5} ، A = {1, 2} → Aᶜ = {3, 4, 5}
    
  • ضرب دکارتی (A × B): جفت‌سازی هر عنصر A با هر عنصر B
    A = {x, y}, B = {1, 2} → A × B = {(x,1), (x,2), (y,1), (y,2)}
    

۴. فرمول‌های مهم نظریه مجموعه‌ها


  • قانون توزیع اشتراک بر اجتماع:
    A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
    
  • فرمول تعداد عناصر در اجتماع:
    |A ∪ B| = |A| + |B| − |A ∩ B|
    
  • ضرب دکارتی چند مجموعه:
    |A₁ × A₂ × ... × Aₙ| = |A₁| × |A₂| × ... × |Aₙ|
    

۵. کاربردهای مجموعه در ریاضیات و علوم


  • نظریهٔ اعداد: سازمان‌دهی و تفکیک اعداد طبیعی، صحیح و حقیقی
  • جبر و احتمال: تعریف فضاهای نمونه و رویدادهای تصادفی
  • علوم کامپیوتر: مدیریت داده، جستجو، منطق پایگاه‌های داده
  • منطق ریاضی: نمایش گزاره‌ها و مقادیر درست‌نما
  • نظریهٔ گراف و شبکه‌ها: مدل‌سازی ارتباطات و گره‌ها با مجموعه‌ها

نوشته و پژوهش شده توسط دکتر شاهین صیامی

زیرمقالات