مدیریت پردازش‌ها در لینوکس

۱. فرآیند چیست؟

در لینوکس، هر فرآیند دارای یک شناسه یکتا (PID) است. فرآیند اصلی سیستم که در بوت اجرا می‌شود معمولاً init با PID 1 است. فرآیندها می‌توانند فرآیندهای فرزند ایجاد کنند و ساختار درختی تشکیل دهند. هسته، وضعیت حافظه، مالکیت و استفاده از CPU را برای هر فرآیند مدیریت می‌کند.

۲. مشاهده فرآیندها با ps

ps           # فرآیندهای متصل به ترمینال جاری
ps x         # فرآیندهای کاربر شامل daemonها
ps aux       # تمام فرآیندهای سیستم با جزئیات

ستون‌های مهم:

• PID: شناسه فرآیند
• TTY: ترمینال متصل به فرآیند
• STAT: وضعیت فرآیند (S = خواب، R = اجرا، Z = zombie)
• %CPU / %MEM: میزان مصرف منابع

۳. پایش زنده با top

top

نمایش لحظه‌ای مصرف منابع با دسته‌بندی بر اساس CPU. خلاصه شامل:

• زمان روشن بودن سیستم و میانگین بار
• تعداد فرآیندهای فعال، خواب و zombie
• جزئیات استفادهٔ CPU و حافظه

کلید h برای راهنما، q برای خروج

۴. مدیریت فرآیندها به‌صورت تعاملی

xlogo &          # اجرا در پس‌زمینه
fg %1            # بازگرداندن job 1 به پیش‌زمینه
Ctrl+Z           # توقف فرآیند پیش‌زمینه
bg %1            # ادامهٔ job 1 در پس‌زمینه
jobs             # نمایش jobهای در حال اجرا

۵. ارسال سیگنال با kill و killall

kill 28401             # ارسال سیگنال TERM به PID
kill -9 28401          # kill اجباری با SIGKILL
killall xlogo          # خاتمه تمام فرآیندهای با نام مشخص

سیگنال‌های رایج:

• SIGINT (2): قطع
• SIGTERM (15): پایان آرام
• SIGKILL (9): خاتمه فوری
• SIGSTOP / SIGCONT: توقف / ادامهٔ فرآیند

۶. فرمان‌های خاموش‌سازی سیستم

shutdown -r now    # راه‌اندازی مجدد فوری
poweroff           # خاموشی کامل
reboot             # راه‌اندازی مجدد

خاموش‌سازی صحیح باعث حفظ داده‌ها و همگام‌سازی فایل سیستم می‌شود.

۷. ابزارهای پیشرفته پایش

دستور	شرح
pstree	نمایش درختی ساختار فرآیندها
vmstat 5	بروزرسانی منابع هر ۵ ثانیه
tload	نمودار متنی بار سیستم
xload	نظارت گرافیکی بر بار سیستم

نتیجه‌گیری

لینوکس ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت فرآیندها دارد. از ps و top برای مشاهده، تا kill، jobs و fg/bg برای کنترل و تعامل، می‌توان عملکرد سیستم را به‌صورت دقیق مدیریت کرد. تسلط بر کنترل فرآیندها باعث افزایش اطمینان و توانایی در عیب‌یابی یا بهینه‌سازی منابع می‌شود.