دستورات لینوکس برای مدیران سیستم

۱. دستور top چیست؟

top ابزاری قدرتمند برای مشاهدهٔ وضعیت عملکرد سیستم به‌صورت لحظه‌ای در ترمینال است. این دستور اطلاعاتی از CPU، حافظه، بار سیستم، فرآیندهای فعال و مصرف منابع توسط هر برنامه نمایش می‌دهد.

۲. نحوهٔ اجرای دستور

در اکثر توزیع‌های لینوکس از پیش نصب شده و با اجرای ساده قابل استفاده است:

top

۳. ساختار خروجی اولیه top

• uptime: زمان روشن بودن سیستم
• load average: متوسط بار در ۱، ۵ و ۱۵ دقیقه
• Tasks: تعداد فرآیندهای فعال، در حال اجرا، خواب، متوقف شده
• CPU: درصد استفاده از پردازنده توسط کاربران، سیستم، فرآیندهای idle و iowait
• Mem: میزان حافظهٔ فیزیکی مصرف‌شده و آزاد
• Swap: میزان حافظهٔ swap مصرف‌شده و آزاد

۴. کلیدهای تعاملی هنگام اجرای top

کلید	عملکرد
h	نمایش راهنما
k	ارسال سیگنال به فرآیند (kill)
r	تغییر اولویت (nice) یک فرآیند
u	فیلتر بر اساس کاربر خاص
n / #	تعیین تعداد نمایش فرآیندها
q	خروج از برنامه

۵. سوئیچ‌های مهم هنگام اجرای top

• -d: تعیین فاصلهٔ زمانی بروزرسانی (بر حسب ثانیه)

top -d 3

• -u: نمایش فقط فرآیندهای مربوط به کاربر مشخص

top -u jina

• -p: نمایش فرآیندهای خاص بر اساس PID

top -p 1234,5678

۶. فیلتر و مرتب‌سازی در پنل بالای top

• فشردن P: مرتب‌سازی بر اساس مصرف CPU
• فشردن M: مرتب‌سازی بر اساس مصرف حافظه
• فشردن T: مرتب‌سازی بر اساس زمان اجرای فرآیند

۷. نسخهٔ پیشرفته‌تر: استفاده از htop

htop نسخهٔ گرافیکی‌تر و تعاملی‌تر از top است. برای نصب:

sudo apt install htop

htop

۸. نکات کاربردی در مدیریت سیستم

• شناسایی فرآیندهایی که بیشترین بار CPU ایجاد می‌کنند
• بررسی مصرف حافظه توسط برنامه‌ها و جلوگیری از OOM
• ارسال سیگنال SIGTERM یا SIGKILL در مواقع نیاز
• مانیتورینگ سرور در لحظات بحرانی یا بررسی کندی سیستم

۹. نتیجه‌گیری

top یکی از ابزارهای کلیدی مدیریت سیستم در لینوکس است که با نمایش زندهٔ عملکرد منابع، امکان تصمیم‌گیری و واکنش سریع به بارهای سنگین، فرآیندهای مشکوک و مصرف حافظه را فراهم می‌کند. آشنایی با کلیدهای تعاملی و سوئیچ‌ها، قدرت مدیریت سیستم را چند برابر می‌کند.